Breathe in, Breathe out: “het werkt op mijn systeem”

Wanneer heb jij deze woorden voor het laatst gehoord? En wanneer heb je ze zelf nog uitgesproken? Elkeen maakt vroeg of laat wel eens gebruik van deze boutade. En inderdaad, bepaalde zaken, mensen of situaties kunnen serieus inbeuken op ons stelsel. En wanneer we hierin blijven steken kan dit proces ons zowel fysiek belasten als emotioneel ontwrichten.

Maar hoeveel systemen hebben we dan en wanneer werken deze optimaal? Dat gaan we vandaag eens uitpluizen. 😊

Volgens Paul Gilbert* kunnen we 3 structuren onderscheiden in de manier waarop we reageren op bovenstaande omstandigheden:

·       het gevaarsysteem

·       het jaagsysteem

·       het zorgsysteem

De eerste 2 prikkelen het sympathisch zenuwstelsel, het derde stimuleert het parasympatisch zenuwstelsel.

Reactie 1: vechten, vluchten of verstarren

Bij deze reactie ga je lijfelijk een contractie van je spieren voelen en heb je een vernauwde concentratie. We zetten ons schrap want er dreigt gevaar. Emotioneel voelen we angst, boosheid of stress. De reactie is een respons van zelfbescherming want er is een acuut gevaar. Dit gevaarsysteem activeert als je bewust of onbewust een dreiging ervaart. Het maakt dus niet uit of er hier sprake is van een werkelijke dreiging of een situatie die we (denkbeeldig) als bedreigend ervaren.

Reactie 2: jagen

Ook hier gaan je spieren samentrekken en versmalt je focus als response. In essentie is deze reactie de oerdrang om te zorgen voor voldoende voedsel zodat we overleven. Het jagen zorgt er op mentaal vlak voor dat we gedreven en gemotiveerd zijn. Het jaagsysteem prikkelt ons als we iets najagen: dit kan naar iets streven zijn of hard verlangen naar iets. We hengelen naar een beloning. Deze mogelijke beloning kan ook betrekking hebben op ons consumptiegedrag: we spenderen heel wat geld aan bijvoorbeeld statussymbolen of we over consumeren qua kleding, interieur of reizen.

Reactie 3: zorgzaamheid en rust

Fysiek gaan onze spieren zich nu ontspannen en verruimen we onze focus. We zijn op zo’n moment tevreden, vriendelijk en sociaal. De ervaren bedreigingen zijn voorbij en we keren dus terug naar het zorgsysteem. We herstellen, rusten en zijn zorgzaam voor onszelf en onze medemens.

Welk systeem is optimaal?

Geen van deze systemen is hoegenaamd goed of slecht. Je hebt de onderlinge afwisseling ertussen nodig. Het zenuwstelsel regelt instinctief deze systemen. En spanning zou dan ook automatisch moeten afnemen. In onze maatschappij verloopt dat werktuigelijk loslaten veel te weinig. En zo blijf je in een vicieuze spanningscirkel hangen. Blijven hangen in het jaag- of gevaarsysteem kan je op termijn dan ook echt ziek maken.

30/70 - regel:

Volgens Fabiënne Naber** is de optimale verhouding tussen de 3 structuren: 30/70. Ons welbevinden heeft er baat bij dat we 30 procent van onze tijd leven vanuit het gevaar- en jaagsysteem en 70 procent van de tijd vanuit ons zorgsysteem. Maar dit is niet de situatie waarin we dagelijks leven.

“Beheers je aub!”

Onze cultuur is er immers eentje van beheersing. Je wordt geacht om altijd en overal “beheerst” te blijven. Denk maar eens aan de volgende uitspraken, die regelmatig de revue passeren:

·       stel je niet zo aan

·       wees nu eens één keer een kerel

·       je hebt zeker PMS vandaag

·       doe es ff normaal

·       houd de moed er nog even in

·       nu niet huilen hé

·       zet je er maar over heen

Er zijn ongetwijfeld nog meerdere “opgelegde” formuleringen die zo extra spanningen in je kunnen laten ontstaan. Na grote spanningen (fysiek of psychisch) moet je wel terug kunnen keren naar de rust en zorgzaamheid. Wanneer je leert om regelmatig tussen alle systemen te switchen, geraak je opnieuw in balans en versterk je zo jouw veerkracht en gezondheid.

Hulp hierbij nodig? Ik help je graag verder.

Harte groet,
Karine

*Paul Gilbert is hoogleraar klinische psychologie University of Derby (UK), klinisch psycholoog en grondlegger van CFT- theorie

**Fabiënne Naber is neurobioloog en universitair docent UMC Utrecht